به گزارش روابط‌عمومی اداره ‌کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، وبینار «بررسی مسائل و چالش‌های مدیریتی و ساختاری کتابخانه‌های عمومی ایران» روز دوشنبه ۴ اردیبهشت به دبیری منصور کوهی رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران و با حضور سجاد محمدیان، مدیرکل پژوهش و آموزش نهاد کتابخانه‌های عمومی؛ گل‌نسا گلینی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی؛ مرتضی محمدی‌استانی و احمد شعبانی از اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان به میزبانی دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه اصفهان برگزار شد.

در ابتدای این نشست، منصور کوهی رستمی ضمن اظهار خرسندی از میزبانی دانشگاه اصفهان، به مباحث مطرح شده در نخستین نشست، که در اسفندماه سال گذشته برگزار شد، اشاره کرد و گفت: یکی از مباحث جدی در این حوزه، بحث تنوع و چندگانگی مدیریت در کتابخانه‌های عمومی در کشور است.

این پژوهشگر، آماری از تعداد کتابخانه‌های عمومی در کشور ارائه کرد و گفت: بر اساس آخرین آمار  3730 باب کتابخانه عمومی نهادی و مشارکتی و مستقل، ۸۰۰ کتابخانه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، ۷۰۰۰ باب کتابخانه عمومی در مساجد و زیر نظر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، ۶۰ کتابخانه عمومی در مجموعه آستان قدس رضوی و همچنین چندین کتابخانه عمومی زیر نظر شهرداری‌ها و فرهنگسراها در حال ارائه خدمات هستند.

وی افزود: با وجود حدود ۱۰تا ۱۲ هزار کتابخانه عمومی در کشور، به دلیل تنوع در حوزه مدیریتی و ساختاری، شاهد بازخورد یا نمود خاصی در سطح جامعه نیستیم و با وضع مطلوب فاصله داریم.

کوهی رستمی، در ادامه، هدف از برگزاری نشست را تحلیل ساختارهای متنوع و گسترده در مدیریت کتابخانه‌های عمومی بیان کرد و گفت: در این نشست بنا داریم با بهره‌گیری از نظر متخصصان و تجارب کشورهای دیگر، این موضوع را بررسی کنیم که تنوع و گستردگی در مدیریت کتابخانه‌ها چالش است یا مزیت و فرصت.

احمد شعبانی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان، نیز در این نشست به بیان مطالبی درباره «وضعیت وابستگی مالی کتابخانه‌های عمومی»، «اصول برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران» و «تحلیل اساسنامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» پرداخت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کتابخانه‌های عمومی از نظر اداره و بودجه، متنوع هستند و در واقع همگونی در اداره مالی آنها ملاحظه نمی شود، اذعان داشت: در نهاد کتابخانه های عمومی کشور برای این موضوع سیستم ترکیبی، مشتمل بر بودجه دولتی و درآمدهای سازمانی، وجود دارد.

وی افزود: منابع مالی دسته دیگری از کتابخانه‌ها مبتنی بر درآمدهای شرکتی است که کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان از این دسته هستند. گروه سوم از کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های شهرداری‌ها و فرهنگسراها هستند که با اعانه‌های شهری اداره می شوند. چهارمین دسته ـ از جمله کتابخانه‌های مساجد ـ مبتنی بر درآمدهای وقفی است که حمایت‌های جزئی در ردیف بودجه‌های دولتی را هم دارند. در نهایت، کتابخانه‌هایی نیز از طریق بودجه‌های فرهنگی وزارتخانه‌های تخصصی اداره می‌شوند؛ مانند کتابخانه‌های عشایری که از طریق سازمان جهاد کشاورزی مدیریت می‌شوند.

شعبانی، در ادامه، به ماده ۲۵ قانون برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: این ماده به تحول در نظام اداری و اصلاح ساختار آن مبتنی بر سیاست‌های کلی نظام اداری با تأکید بر هوشمندسازی و تحقق دولت الکترونیک و حذف تشکیلات موازی و غیرضروری و به‌روز رسانی قوانین و مقررات و اصلاح روش‌ها و رفع فساد و زمینه‌های آن در مناسبات اداری می پردازد. در حقیقت، فلسفه این ماده این است که دستگاه‌ها و سازمان‌ها بتوانند وظایفشان را بهتر انجام دهند.

عضو هئیت علمی دانشگاه اصفهان درباره ادغام کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، با بیان اینکه ادغام مترادف انحلال نیست، تصریح کرد: ادغام، هم‌ارزی، احیا و زندگی مجدد است. در این موضوع، منافع ملی و سازمانی در نظر گرفته شده است؛ در بودجه‌ها صرفه‌جویی می شود؛ همسازی در وضعیت معیشتی کارکنان به وجود می‌آید و از نظر سازمانی امتیازات یکسانی اعطا می‌شود.

وی در خاتمه اساسنامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را بررسی کرد.

مرتضی محمدی استانی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان، نیز در دو محور «ساختار» و «مسائل مدیریتی» به ارائه مطالب و پژوهش خود پرداخت. وی درباره چالش‌هایی که تمرکز، تمرکززدایی و تنوع در مدیریت کتابخانه‌ها ایجاد می کنند، اظهار داشت: تنوع در نوع کتابخانه مانند وجود کتابخانه‌های عمومی، دانشگاهی و تخصصی با تنوع در مدیریت یک نوع خاص از کتابخانه متفاوت است.

وی با اشاره به سه دوره تاریخی، اداره کتابخانه‌های عمومی کشور از آغاز تأسیس را شامل سه دوره «مردمی»، «دولتی» و «نیمه‌دولتی» دانست و بررسی معایب و مزایای هر دوره را برای برنامه‌ریزی بهتر مهم خواند.

این پژوهشگر با بیان تعداد کتابخانه‌های عمومی و سازمان‌های اداره‌کننده آنها گفت: تنها ۲۰ درصد از مردم امکان دسترسی به خدمات کتابخانه‌ای دارند که نشان می‌دهد ساختارهای ایجادشده، به جای هم‌افزایی، مانعی در جهت توسعه فرهنگ مطالعه شده‌اند و باید انقلابی در این زمینه صورت بگیرد.

محمدی‌استانی با بیان اینکه قدرت کتابخانه‌های عمومی، آن شبکه‌ای است که ایجاد شده، افزود: در سخنان دبیرکل محترم نهاد در چندین جای مختلف عنوان شده است کشور ایران بزرگ‌ترین شبکه کتابخانه‌ای غرب آسیا را دارد.

وی همچنین برنامه هفتم توسعه را نویدبخش خواند و گفت: نگاه مسئولان به کتابخانه‌های عمومی تغییر کرده است و نقشی برای کتابخانه‌های عمومی به عنوان پایگاه اجتماعی در سپهر فرهنگی کشور قائل هستند.

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: برای هر سازمان، اهداف، بیانیه و اساسنامه تعریف شده است. اساسنامه هر سازمان بایستی با اهداف آن سازمان همخوانی داشته باشد؛ لذا ضروری است هر ازچندگاهی سازمان‌ها بررسی کنند که آیا در مسیر اهداف سازمان حرکت می‌کنند و آیا ساختار ایجادشده در راستای هدف سازمان است یا خیر.

محمدی‌استانی همچنین، برای نمونه، به بررسی اساسنامه سازمان اوقاف و امور خیریه و سازمان تبلیغات اسلامی پرداخت و قسمت‌هایی از اهداف و مأموریت آنها در حوزه کتابخانه‌های عمومی را قرائت و تحلیل نمود.

وی با بیان اینکه در چندین سازمان مختلف به کار کتابداری پرداخته‌ام، تصریح کرد: در برخی سازمان‌، نگاه به کتابخانه تبَعی و فرعی است واصلی نیست.

محمدی‌استانی در پایان سخنان خود بر تحول در حوزه مدیریت هماهنگ کتابخانه‌های عمومی تأکید کرد و پیشنهاد داد طرحی مبتنی بر «حکمرانی کتابخانه‌های عمومی» نوشته و به شورای انقلاب فرهنگی ارائه شود.

در ادامه گل‌نسا گلینی مقدم، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به پروژه «ژان مونه» با عنوان «نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ایران با تأکید بر تجربیات کشورهای اروپایی»، به ناشناخته‌بودن بُعد ملی و بین‌المللی کتابخانه‌ها در ایران پرداخت.

وی همچنین به بررسی ساختار کتابخانه‌های عمومی در اروپا پرداخت و گفت: در دهه‌های اخیر کشورهای اروپایی، قوانین کتابخانه‌های عمومی را اصلاح کردند. مدیریت کتابخانه‌های عمومی در اکثر کشورهای اروپایی برعهده دولت‌های محلی و همراه با مشوق‌هایی در سطح ملی است.

این پژوهشگر با بیان اینکه تنوع و گستردگی در ساختار کتابخانه‌های عمومی در جاهای دیگر از جمله اروپا هم هست، تصریح کرد: بحث تمرکز اهمیت بیشتری دارد. تغییراتی که در قانون کتابخانه‌های عمومی در اروپا ایجاد شد به سمت تمرکزدایی حرکت کرده است؛ کتابخانه‌های عمومی استقلال زیادی دارند و دولت‌های مرکزی دخالتی در اداره کتابخانه ها ندارند.

وی همچنین برای رفع مشکلات، به‌ویژه مشکلات معیشتی کتابداران، ابراز امیدواری کرد.

در پایان این نشست رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی، معایب تنوع و چندگانگی مدیریت کتابخانه‌های عمومی را بیشتر از مزایای آن خواند و رسیدن به یک رویه ملی در حوزه سیاست‌گذاری در کتابخانه‌های عمومی کشور به ‌دور از فضای احساسی و رسانه‌ای که نتیجه آن توسعه فرهنگی در جامعه باشد را بسیارمهم دانست.